Dr.Öznur YAZICIOĞLU
Uzm.Vet.Hekim
Marteiliosis, çift kabuklu yumuşakçaların protozoon paraziti olan Paramyxea sınıfı Marteilia soyundaki Marteilia refringens ve M. sydneyi tarafından oluşturulan öldürücü bir hastalıktır. Hastalık, ihbarı mecburi hastalıklar grubunda yer alır ve aynı zamanda Aber hastalığı (M. refringens) ve OX hastalığı (M. sydneyi) olarak da bilinir. M. refringens Avrupa yassı istiridyesi Ostrea edulis'i, M. sydneyi ise Saccostrea glomerata (=commercialis) ve muhtemelen de Saccostrea echinata'yı enfekte eder.
Epidemiyoloji
Marteilia refringens'in coğrafik dağılımı; Fransa, Yunanistan, İtalya, Fas, Portekiz ve İspanya, M. sydneyi'nin coğrafik dağılımı ise, Yeni Güney Galler, Queensland ve Batı Avustralya'dır.
İhbarı mecburi olmayan diğer Marteilia türlerinden M.maurini, Fransa, İtalya ve İspanya’nın Atlantik sahilinde mediterranean mussel (Mytilus galloprovincialis) ve blue mussel (Mytilus edulis)’ı enfekte eder. Ayrıca İran Körfezinde Saccostrea (=Crassostrea) cuccullata’yı enfekte eden Marteilia lengehi ve Fransa’da Scrobicularia plana’yı enfekte eden Marteilia christenseni de açıklanmıştır.
M. refringens'in enfeksiyon periyodu, su ısısının 17ºC'nin üzerinde olduğu bahar, yaz ve erken sonbahar aylarıdır. İstiridyeler M. sydneyi ile yaz ve erken sonbaharda enfekte hale gelir. Bununla birlikte hastalık mevsime bağlı değildir. Yüksek tuzluluk oranına sahip sular, Marteilia spp.nin gelişimini sınırlar. Yüksek mortalite ve sporlar yıl boyunca bulunabilir.
Duyarlı yaş grubu; genellikle juvenil ve daha yaşlı hayat devreleridir. Yabani populasyonlarda; 2 yaşın üstündeki yumuşakçalar, daha yüksek enfeksiyon oranlarına sahiptir. Parazitin konakçı dışındaki hayat siklusu bilinmemektedir. Hastalığı, laboratuvarda deneysel olarak bulaştırmak mümkün değildir. Muhtemel arakonakçılardan (Paracartia grani=Copepod) şüphelenilmektedir.
Klinik ve Makroskobik bulgular
Marteliosis’in klinik bulguları, aşırı zayıflama, sindirim bezinin renksizleşmesi, gelişimin durması, doku nekrozları ve mortalitelerdir. Enfeksiyon derecesi ve mortalite arasında tutarlı bir ilişki yoktur. Yüksek enfeksiyon prevalansına sahip bölgelerdeki bazı istiridyeler, önemli sayıda parazit olmaksızın karakteristik hastalık bulguları gösterdiği halde parazit ile ağır şekilde enfekte olanlar hiçbir histolojik değişiklik göstermeyebilirler.
M. refringens ve M.sydneyi, istiridyelerin sindirim bezi epitellerinde sporlanır. Oluşan mortalitenin, parazitin digestive tubullerin epitel hücrelerindeki sporlanmasına ilgili olduğu görülür. M.sydneyi’ nin ilk enfeksiyon yeri, palplerin ve solungaçların epitellerindedir. Sporlanma öncesi devreleri, bağ doku boyunca ve sindirim bezi epitellerinde bulunur. M.refringens’in sporlanma öncesi devreleri, palpler, mide, sindirim kanalları ve muhtemelen solungaçların epitellerinde oluşur. M.sydneyi ve M.refringens ile enfekte olan istiridyeler, tamamen rezorbe olmuş gonadlara sahip olup kötü kondüsyondadır. M.sydneyi ile yoğun invazyon, sindirim bezi epitellerinin tam disorganizasyonuna yol açar.. Ölüm, açlık nedeniyle ve enfeksiyonun alınmasından sonraki 60 gün içerisinde gerçekleşir.
Teşhis
Hastalık İzleme ve Yaklaşımsal Teşhis Metodları:
Histolojik ve sitolojik muayenelerdir.
Parazitin spor devreleri. Sitolojik muayene (IFREMER)
Digestiv tubul epitellerinde parazitin spor devreleri.
Histolojik muayene (IFREMER)
Patojenin Teyitsel İdentifikasyonu:
PFLP-PCR tekniği, in situ hibridizasyon ve elektron mikroskobik muayeneler ile yapılır.
Kontrol
Enfekte olduğu bilinen bölgelerden M. refringens'in olmadığı bölgelere istiridye transferi yapılmamalıdır. Enfeksiyonun taşınması genellikle Temmuz ve Ağustos aylarında görüldüğünden, enzootik bölgelerde bu aylarda Avrupa istiridyesi tohum yetiştiriciliğinin azaltılması önerilir. M. refringens'in gelişimini sınırlayan yüksek tuzluluk oranlarına sahip (35-37 ppt) bölgelerde yetiştiricilik teşvik edilir. Pasifik istiridyeleri hastalığa dirençli olduğundan çok enfekte sahalarda Pasifik istiridyesi gibi alternatif dirençli türlerin yetiştirilmesi önerilir.
Bir microsporean hiperparazit olan Nosema ormieres, M. refringens'in sporogonik safhasında nekrotik değişikliklere yol açtığından spor sayısının azaltılmasında biyolojik kontrol ajanı olarak rol oynar.
Kaynaklar
• OIE (2003) Manual of Diagnostic Tests for Aquatic Animals. 4 th edition, Paris, France.
• Synopsis of Infectious Diseases and Parasites of Commercially Exploited Shellfish. Marteiliosis (Aber Disease) of Oysters. Fisheries and Oceans. Canada. http://www-sci.pac.dfo-mpo.gc.ca/shelldis/pages/bonostoy_e.htm.