Zehirlenme
Analizleri Laboratuvar tanı olanaklarından yararlanabilmek ve klinik
tanıya yardımcı olabilecek analitik veriler sağlayabilmek, besin
çeşitleri, yem, su ve benzeri maddelerin insan ve hayvan sağlığı
yönünden güvenilir olup olmadıkları hususunu saptayabilmek ve
mahkemelere yansıyan adli bir olaya ışık tutabilmek amacıyla genellikle
hasta veya ölmüş hayvanlar ile bunlara verilen şüpheli yem ve su
çeşitlerinden analiz örnekleri alınır.
Analiz örneklerinin
alınması aşamasında, örnek kolisi ile birlikte veya bağımsız olarak aynı
laboratuvara gönderilmek üzere, hasta veya ölmüş hayvanın anamnezi,
klinik gözlemler ve nekroskopik bulguları içeren ayrıntılı bir durum
raporu düzenlenmelidir.
Toksikolojik Analizler İçin Numune Alınması ve Gönderilmesi
-
Toksikolojik analizler için örnek seçimi çok önemlidir. Örnek seçimi de
zehirlenmeye yol açan zehrin çeşidine, alınma yoluna, alınma miktarına,
zehirlenme olgusunun tipine, sürecine ve zehrin metabolizma şekline
göre değişebilir.
- Genel olarak zehirlenen canlı hayvanlardan
sağlanan kan, idrar, mide ve kusmuk içeriği, salya, dışkı, kıl ve
tırnaklar ile hayvana yedirilen bitki, yem ve su örnekleri ve ölmüş
hayvanlardan da otopsi sonucunda ayrılan içerikleriyle birlikte mide,
bağırsaklar, karaciğer, dalak, böbrek, akciğer, beyin ve sinirsel
dokular, kas grupları, kan ve idrar örnekleri toksikolojik analizlerde
kullanılır.
- Analiz sonuçlarının doğru alınabilmesi için örnekleri uzmanlar tarafından alınması ve gönderilmesi gerekmektedir.
-
Adli olaylarda örnekler savcılık makamının kontrolü altında alınmalı,
olayın özgeçmişini içeren bir numune tutanağı ile birlikte ağzı mühürlü
kutular içerisinde gönderilmelidir.
- Analizin yapılıp doğru
sonuca ulaşılabilmesi örneklerin doğru alınıp uygun şartlar altında
laboratuvara gönderilmesine bağlıdır.
- Zehirlenmiş canlı ve ölen
hayvanlardan toksikolojik analiz örneklerinin ayrılması aşamasında
gerek ortamda ve gerekse kullanılan malzemelerde kimyasal madde
bulunmamasına dikkat edilmelidir.
- Analiz örneklerinin konulacağı kapların ve diğer ambalaj malzemelerinin kimyasal maddelerden arındırılmış olması gerekir.
- Analiz örnekleri ayrıldıktan sonra hiçbir şekilde yıkanmamalıdır.
-
Eğer olanak varsa organ ve doku örnekleri dondurulur, donmuş halde
paketlenerek gönderilmesi en uygun seçeneği oluşturur. Ayrılan örnekler
laboratuvara ulaşana kadar düşük ısıda korunması gerekir. Kan ve serum
örneklerinin düşük ısıda tutulması ancak dondurulmaması öngörülür.
-
Kadavranın ya da toksikolojik analiz örneklerinin kokuşması, bozulması
veya çürümesi zehirlerin tanısında önemli bir sorun yaratmaz. Ancak
laboratuvar örneğine önceden katılan koruyucu maddelerin çoğunluğu
tanıyı etkiler. Bu nedenle zorunlu durumlarda etil alkol, metil alkol
veya %4'lük formalin çözeltisi katılabilir.
- Adli vaka numunelerinin ambalajının mühürlü olması.
- Etiket ve anamnez bilgilerinin tam olması.
Analiz İçin Gönderilecek Örnekler ve Miktarları
Yem ve Diğer Besin Maddeleri:
Zehirlenme şüphesi bulunan olaylarda 500 gram tekniğine uygun olarak
alınmış yem ve diğer besin maddelerinin laboratuvara gönderilmesi
muayene için yeterlidir. Su: Zehirlenmelerin başlıca sebepleri
arasındadır. Muayene için 500–1000 ml su laboratuvara gönderilmesi
yeterlidir.
Mide İçeriği: Tek mideli küçük
hayvanlarda midenin giriş ve çıkışına bağ konulduktan sonra tamamı,
büyük hayvanlarda ise 500–1000 gram mide içeriği alınarak laboratuvara
gönderilir.
Bağırsak İçeriği: 500–1000 gram bağırsak içeriği laboratuvara gönderilir. Kan: Kuralına uygun olarak alınmış 200 ml kan analiz için yeterlidir.
İdrar: Alınabilen veya 200 ml idrar analiz için yeterlidir. Vücut Yağı: Zehirlenme olaylarında 200 gram laboratuvara gönderilir.
Kemik:
Kemik dokuda yüksek düzeylerde depo edilen kurşun, flor gibi maddelerle
meydana gelen zehirlenmelerde 200–500 gram miktarında gönderilir.
İlaç, Uygulama Materyalleri ve Diğerleri:
Kapsül, tablet, enjeksiyonluk çözelti, enjektör içeriği vb Süt:
Laboratuvara 200–300 ml sütün alınarak gönderilmesi analizler için
yeterlidir.
Karaciğer: Zehirlenmelerde 500 gr
alınarak laboratuvara gönderilmelidir. Küçük Hayvanlar, Balıklar
Kanatlılar: Otopsisi veya laboratuvar incelemeleri söz konusu olduğunda,
birden fazla hayvanın gönderilmesi daha uygun olur.
Arı:
Zehirlenme analizleri için en az 100 g arı gönderilmelidir. Balık:
Zehirlenme şüphesi ile gönderilen balıklar her farklı grubu temsil
edecek şekilde en az 10 adet olmalıdır. Balık numuneleri ile beraber
yaşadığı su ve yetiştirme yoluyla elde edilen balıklarda yem örnekleri
de gönderilmelidir.
Ulusal Kalıntı İzleme Programı Numuneleri (UKİP)
- Resmi numunelerde ambalajlarının mühürlü olması,
- Numuneler kokuşmamış olmalı
- Soğuk zincir içinde intikal etmeli
- Etiket bilgileri tam olmalı,
- Aşağıda belirtilen miktarlarda olmalı
Matriks ........................................................................Gönderilmesi gereken en az miktar.
Kas Doku (Kanatlı,balık,sığır,koyun) ......................... 500 g
Süt ...................................................................................... 200 ml
Bal ....................................................................................... 200 g
Karaciğer .......................................................................... 200 g
Yumurta ............................................................................. 12 Adet
Kan (Plasma eldesi için) ................................................ 200 ml
Böbrek ................................................................................ 200 g
Deri/Yağ ............................................................................. 200 g
Yem ...................................................................................... 200 g
Hayvanların İçme Suyu ................................................... 200 ml
Canlı Hayvan ..................................................................... 1 Kanatlı Hayvan
Özel İstek Kalıntı ve Bulaşan Numuneleri
- Numuneler kokuşmuş olmamalı,
- Soğuk zincir içinde intikal etmeli,
- Aşağıda belirtilen miktarlarda gönderilmelidir.
Matriks ............................................................................. Gönderilmesi gereken en az miktar.
Kas Doku (Kanatlı,balık,sığır,koyun) ........................ 500 g
Süt ..................................................................................... 500 ml
Bal ..................................................................................... 500 g
Karaciğer ........................................................................ 500 g
Yumurta ........................................................................... 12 Adet
Kan (Plasma eldesi için) .............................................. 200 ml
Böbrek .............................................................................. 500 g
Deri/Yağ ........................................................................... 500 g
Yem ................................................................................... 500 g
Hayvanların İçme Suyu ................................................ 500 ml
Canlı Hayvan ................................................................... 1 Kanatlı Hayvan
Küçük Hayvan (civciv vb.) ............................................ 10 Adet
Kan numunesi EDTA'lı tüpe alınır (Mümkün ise EDTA 3K).
Tam Kan sayımı:
Alım esnasında tüp üzerindeki işaretli çizgiye kadar alınmasına dikkat edilir.
5-6 defa yavaşça alt-üst edilir.
Örnek kesinlikle hemolize edilmemelidir.
İvedi olarak laboratuvara gönderilmelidir.
Serum Biyokimya Analizi:
10 ml kan numunesi serum tüplerine alınır. Alınan numune direk güneş
ışığı almayacak şekilde pıhtılaşma süreci yaklaşık 20-25 dakika oda
ısısında bekletilir. Mümkünse çıkan serum ependorf tüplerine alınır ya
da tüp laboratuvara hemoliz edilmeden gönderilir.
İdrar Analizi: Alınan numune steril idrar kaplarına veya steril şişelere alınır.
Mümkün
ise alınan numune en kısa sürede laboratuvar gönderilir. Aksi
durumlarda numune +2 ile +8 °C buzdolabında bekletilir. En geç 24 saat
içerisinde laboratuvara gönderilmelidir.